Anton Heyboer (1924 – 2005)

Anton Heyboer Door Rob Croes voor Anefo – Nationaal Archief, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=46287057

Cancan danseres – Anton Heyboer c.a. 1993 (107 x 79 cm)

Anton Heyboer (1924 – 2005) was Kunstschilder en etser die met zijn ongewone leefwijze behoorde tot de meest excentrieke Nederlandse kunstenaars van de afgelopen decennia. Zijn turbulente levensstijl uitte zich in een vijftal huwelijken.

Anton Heyboer:

 

Heyboer was opgeleid als werktuigbouwkundige. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij in het kader ven de ‘Arbeitseinsatz’ naar een doorgangskamp in Berlijn afgevoerd, maar het lukte hem te ontsnappen. Jarenlang werd hij achtervolgd door dit oorlogstrauma, in 1951 werd hij er zelfs een paar maanden voor opgenomen in een psychiatrische inrichting. Daar werd *de kunstenaar geboren’. Heyboer kreeg inzicht in de structuur van zijn ziel en geest die hij vastlegde in tekeningen en etsen. Tussen 1954 en 1957 ontwikkelde hij een eigen filosofisch schema op basis waarvan zijn abstracte kunstwerken ontstonden. In de jaren zestig begon Heyboers werk internationaal onder de aandacht te komen. Hij was een trouwe klant van Galerie Espace in Haarlem en nam deel aan verscheidene tentoonstellingen. Zijn werk hing op de afdeling grafische kunst van de tentoonstellingen documenta 2 in 1959, documenta 3 in 1964 en documenta 4 in 1969, alle in het Duitse Kassel. In 1964 ontving hij de Japanse Ohara-museumprijs voor zijn werk Carnische mens en in 1964 benoemde de Accademia Fiorentina delle arti del disegno in Florence hem tot “Academico Onorario classe incisione”. Zijn bekendheid groeide maar Heyboer kon moeilijk met zijn succes omgaan en ondervond steeds meer weerzin tegen de gevestigde kunstorde. De in 1975 in het Stedelijk Museum Amsterdam tentoongestelde werken heeft hij na afloop gedeeltelijk met rode verf te overgeschilderd.

 

Den Ilp:

 

In 1961 vestigde hij zich in Den lip in een boerderij die hij steeds uitbreidde met bijgebouwen. Hij woonde daar met vier vrouwen in een commune. Niet alleen zijn polygame levensstijl, maar ook zijn kunst kwamen steeds meer in de belangstelling te staan. In 1984 verbrak Heyboer de banden met Espace en de gevestigde kunstwereld in het algemeen, om in afzondering in zijn huis in Den Ilp verder te leven en werken. Zijn vrouwen nemen de zakelijke kant waar en verkopen voortaan zijn werk vanuit een klein huisje aan de overkant van de weg wat werd gerund door de vijfde vrouw, Petra. In 2002 werd Heyboer Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Hij overleed op 9 april 2005 in zijn slaap op 81-jarige leeftijd in zijn boerderij in Den Ilp en werd enkele dagen later begraven in het nabijgelegen Purmerland.

 

 

 

Crucifix – Anton Heyboer 1985 (21 x 22.5 cm)

Art is beleven – Anton Heyboer 1985 (22 x 24.5 cm)

Woman – Anton Heyboer 2002 (80 x 60 cm)

In september 2002 navraag gedaan over de betekenis van dit schilderij; De vrouw is vooral DE vrouw, dus alle vrouwen, maar ook in de man de anima, of in de vrouw het oer- vrouwelijke dat zij is, ook de moeder, de Madonna. Het dier staat voor de krachten waar de mens nauwelijks zelf vat op heeft. Vroeger beeldde Anton het vaak af met een heel klein figuurtje dat het met allebei zijn handen in bedwang hield: er was geen geweld voor nodig om die krachten te bedwingen, juist de kleinheid van het figuurtje was zijn kracht. Het omvat dus sex, jaloezie, overlevingsdrang, zulk soort eigenschappen. Het systeem is Anton’s manier om de ziel in kaart te brengen. Toen hij uit Santpoort kwam had hij wel een manier gevonden om het te hevige ervan een vorm te geven (door zichzelf tot Christus te maken, waardoor hij alle menselijke eigenschappen en leed kon omvormen tot eeuwige waarden), maar hij had nog een houvast nodig om al die processen langs te laten verlopen. Het eigenaardige is, wanneer je de punten vergelijkt met de cirkel van de dierenriem, die ze in de astrologie gebruiken, dat dan de eigenschappen grotendeels overeenkomen. Blijkbaar dus een gegeven dat in de ziel van de mensheid aanwezig is. Anton wist nauwelijks iets van astrologie, dus hij kan het niet ‘afgekeken’ hebben. Zelf zou ik (lotti Heyboer) van dit schilderij zeggen: het vrouwelijke kan zich naar het dierlijke richten, zonder angst of afweer, omdat de eeuwige structuur achter haar staat. Krachten zoals sex of overlevingsdrang kunnen groot onheil aanrichten als ze ‘loslopen’, maar als ze in de mens gedragen worden door onvergankelijke waarden, kunnen ze even grote schoonheid brengen en het leven veel kracht geven.

Not Yet – Anton Heyboer 2002 (35 x 63 cm)

In 2002 kort na de aanschaf van dit werk met Lotti Heyboer gemaild om uitleg te vragen naar de betekenis van de tekst Not Yet, Anton heeft toen de onderstaande tekst gedicteerd. De mensen rekenen de tijd van de geboorte tot de dood en voelen zich daartussen ingeklemd, en dat is een rechte lijn. Anton rekent met de mythologische tijd, dat is een cirkel die tussen geboorte en dood zijn afmeting heeft, en zijn gedachten bewegen zich steeds die cirkel rond. Hij weet nooit waar hij is, weet dus ook niet hoe oud hij is, zijn gedrag is daar ook naar, het ene moment wijs, het andere moment speels, maar er is niet een vaststaand moment aan te wijzen waar hij is. Dat is ook het mysterie waardoor wij meisjes om hem heen steeds verrast zijn. Het “nu” wat bij de normale mens al een hoogtepunt van bereiken is, kent hij niet. Hij reist doorlopend als grotbewoner tot middeleeuwen, daar waar alles kunst was, en is steeds op deze weg. Het dier is hetzelfde, de vrouw is zijn anima, dat is het diepste van zijn ziel vanuit de oertijd, toen alles nog vrouw was en alles XX was in chromosomen, de Y van de man zijn XY is er later ingeslopen en de tekst “not yet” wil zeggen dat er geen tijd nog is, waarin het dier en de vrouw dus hetzelfde zijn in hun gedachten. Anton is een zen-denker en het hoogste in Zen is het niets en de leegte en van daaruit spreekt hij zijn teksten. Anton Heyboer Serie werken wat gelijktijdig met “Not Yet” op 2 mei 2002 op www.anton-heyboer.nl stond.

Dit is het helemaal, hé – Anton Heyboer c.a. 2001 (54 x 40cm)

Repairing – Anton Heyboer 2002 (81 x 61 cm)